Het laatste station

Maandagavond zag ik de film The last station, een film over de laatste jaren van Leo Tolstoj.

De grote Russische schrijver, vooral bekend van Oorlog en Vrede en Anna Karenina, woonde op zijn landgoed Jasnaja Poljana vlakbij de stad Toela. Hij was getrouwd met de veel jongere Sofia Andrejevna Behrs.

In zijn laatste jaren ging hij zich bezighouden met het geloof en schreef religieus-filosofische traktaten waardoor hij in conflict raakte met de kerk omdat hij vond dat de eenvoudige boeren de dragers van het ware geloof waren. Hoewel hij uit een familie van hoge adel kwam, deed hij afstand van zijn rijkdom en bediendes en ging zich wijden aan een eenvoudig leven. Hij ploegde het land, hakte hout en haalde zelf water. Wel bleef hij op zijn landgoed wonen. In de tijd dat hij in boerenkiel rondliep, is hij geportretteerd door Ilja Repin.

Deze levensfilosofie oefende grote aantrekkingskracht uit op allerlei mensen die hem bijna als een heilige vereerden. In de film wordt die groep belichaamd door Vladimir Chertkov, die alle moeite doet om Tolstoj ertoe te brengen zijn testament zodanig te wijzigen dat alle bezittingen en de rechten op zijn werken aan hem en de Tolstojaanse beweging toevallen.

Uiteraard verzet Sofia zich hiertegen en dat leidt tot soms hysterische botsingen tussen de echtelieden. In hoeverre de film de werkelijkheid recht doet, is de vraag, maar de film is er niet minder boeiend om.

In het najaar van 1910 vertrekt Tolstoj van Jasnaja Poljana en laat zijn vrouw achter. Hij wil zich terugtrekken in een klooster in Zuid-Rusland om daar te sterven. Hij bereikt dat klooster niet, maar moet op het station Astapovo de trein verlaten met longontsteking. Hij overlijdt in het huis van de stationschef op 20 november. Hij was toen 82 jaar oud.

Op de VPRO was destijds een programma getiteld Cinema Perdu, waarin oude filmfragmenten werden getoond, heel oude soms, uit de beginjaren van de film.

Veel indruk maakten op mij destijds de beelden van de oude graaf Tolstoj, met lange witte baard die rondliep op zijn landgoed en zelfs nog paardreed.

Deze beelden (of het precies dezelfde zijn weet ik eigenlijk niet) zijn nu nog te vinden op YouTube. Fascinerend beeldmateriaal, geluidloos, uit een ver verleden.